آشنایی با هنر منبت کاری

منبت کاری

واژه منبت به معنای کنده کاری روی چوب است که سابقه ای دیرینه دارد. شاید بتوان آغاز تاریخ منبت کاری را زمانی دانست که انسان نخستین با ابزاری برنده چوبی را تراشیده است. کهن ترین درب چوبی منبت کاری شده اکنون در موزه اکبر آباد هندوستان حفظ می­شود. این درب متعلق به کاخ سلطان محمود است. آثاری ازچوبهای منبت کاری شده در دوره­های پیش از اسلام در دست نیست و آثاری کهاز منبت کاری دوره اسلامی باقی مانده متعلق به بناهای مذهبی است. در عصر تیموریان هنر منبت کاری به همان شیوه و روش  دوره ­های قبل ادامه یافت. در دوره صفویان منبت کاری مانند سایر هنرهای دیگر ایران رو به کمال رفت و منجر به خلق شاهکارهای زیادی شد. در اصفهان مساجدی از عهدصفویان وجود دارند که دربهایشان هنوز دست نخورده و سالم مانده اند مانند: درب مدرسه شاه سلطان حسین. در عصر حاضر هنوز منبت کاری همچنان در شهر اصفهان رواج دارد و در گوشه وکنار هنرمندان بسیاری به آن مشغولند. عمل منبت به نوعی کنده کاری به وسیله انواع مغار بر روی سطح چوب برای رسیدن به نقش برجسته بر اساس طرح مورد نظر گفته می­شود. دراین کار عمدتا از چوبهای محکم مثل چوب گردو،گلابی، آبنوس، بقم، عناب، روسی و انواع چوب جنگلی استفاده می­شود. البته بسته به نوع کار و سبک منبت مورد نظر و کاربرد آن از انواع متفاوت و متنوع چوب می­توان استفاده کرد. امروزه هنرمندان با تلفیق شیوه های هنرهای چوبی منبت- معرق، منبت- مشبک شیوه ­های نوینی درزمینه کار منبت ایجاد کرده­اند. اصلی ترین ابزارهایی که در منبت استفاده می­شود عبارتنداز انواع چکش، مغار، گیره، اره، سوهان و...منبت را ازنظر ظرافت ابزار به کار رفته به سه دسته منبت مغار، منبت چاقویی، منبت سوزنی می­توان تقسیم شود.هرچه طرح در آثار منبت اصیل تر ودرعین حال ابتکاری تر باشد،ارزش کار را بالاتر می­برد. همچنین هرچه نگاره ­های نقوش دارای فراز و فرود و خلل و فرج بیشتری باشد بهتر است. وجود اختلاف سطح درکارهای منبت ازاهمیت بالایی برخوردار است و ارزش کار را بالاتر می­برد.زاویه­ها و گوشه­ها و پخش نگاره­ها در آثار منبتباید به گونه­ای اصولی و صحیح انجام شده باشد.